21.02.2023r.                        Czas dorastania.

Czy czas dorastania musi być trudnym czasem dla rodziców?

Stereotypów dotyczących dorastania jest wiele: trudny wiek, burza hormonów, okres buntu. W rozmowach z rodzicami nastolatków dość często padają stwierdzenia: “Ciągle obrażona”, “Ubiera się skandalicznie”, “W ogóle nie chce ze mną rozmawiać”, “Już nie mam do niego cierpliwości, ciągle nie, nie i nie”. Jak to z tymi młodymi ludźmi rzeczywiście jest? Czy nastolatek w domu to “same kłopoty”?

 

Wiek dojrzewania

Dojrzewanie to okres bardzo szczególnych zmian w mózgu i ciele dziecka, które stopniowo przechodzą w „dorosłe” tryby funkcjonowania. Procesy te nie przebiegają całościowo, a dojrzałość w poszczególnych obszarach osiągana jest w różnym czasie. Zmiany dotyczą reorganizacji mózgu, szczególnie w obszarach odpowiadających za regulację emocji, ocenę ryzyka, hamowanie pobudzenia i agresji, umiejętność odczytywania i interpretacji sytuacji społecznych. Następuje eliminacja niepotrzebnych dendrytów i stopniowe specjalizowanie się poszczególnych obszarów, poprawia się znacząco synchronizacja i komunikacja pomiędzy obszarami mózgu. W tym samym czasie zaczynają się bardzo burzliwe zmiany w ciele, spowodowane rozwojem płciowym i fizycznym, związane są z tzw. burzą hormonalną.

Dorastanie to nie choroba

Dokonująca się w mózgu i ciele rewolucja pociąga za sobą określone skutki. Te najważniejsze to: gwałtowny rozwój intelektualny, poprawa pamięci, lepsze planowanie, samodzielne ocenianie sytuacji, formułowanie sądów o świecie i sobie samym, rozwój myślenia logicznego i przyczynowo-skutkowego oraz wnioskowania. W tym czasie nastolatki stopniowo uniezależniają swoje myślenie od opinii innych (w tym dorosłych osób). Wzrasta gwałtownie ich potrzeba autonomii w ocenie sytuacji i zachowań związana ze stopniowym rozwojem zaufania do własnych umiejętności i zasobów, która następuje po spadku samooceny we wczesnym okresie dojrzewania.

 

Charakterystyczne zachowania nastolatków:

• wysoka reaktywność i chwiejność emocjonalna, od radości do rozpaczy w ciągu kilku chwil;
• stałe pobudzenie emocjonalne, głośne rozmowy, pokrzykiwania, trzaskanie drzwiami, głośna muzyka, śmiech, nieadekwatne odpowiedzi na sytuacje stresowe, skrajne reakcje na sytuacje społeczne (nastolatek jednocześnie chce i nie chce być wśród ludzi);
• niepewność dotycząca własnej osoby i związana z tym potrzeba stałego doceniania, swobody w kontrolowaniu swojego życia i poczucia intymności w przeżywaniu swoich emocji;
• podważanie autorytetu dorosłych związane z rosnąca potrzebą autonomii;
• różnice pomiędzy przeżywaniem potrzeb u dziewcząt (większa potrzeba bliskości i więzi) i u chłopców (silniejszy i mniej kontrolowany pęd do realizacji potrzeb seksualnych), które mogą prowadzić do wulgarności w języku i zachowaniach.

Potrzeby nastolatków

1.Potrzeba zrozumienia: nie oznacza akceptacji złych zachowań, ale koncentrowanie się w relacjach z nastolatkiem na przyczynach, a nie samym działaniu, które jest przecież objawem przeżywanych stanów emocjonalnych.

2.Stałość reakcji dorosłych: porządkuje chaos, który może pojawiać się w myśleniu i w ocenie sytuacji, związany z wysoką reaktywnością w zachowaniach.

3.Regularność, porządek, rytm: daje oparcie w mierzeniu się z trudnościami, pozwala stopniowo ćwiczyć nawyki ułatwiające codzienne funkcjonowanie.

4.Towarzyszenie (widzę, słyszę, jestem): związane z trudnościami w kontrolowaniu emocji, stąd tak ważne jest, aby dorosły był tym, który rozumie tę niestabilność i pomaga w stopniowym zmniejszaniu wpływu emocji na działanie.

5.Swoboda w podejmowaniu decyzji: samodzielność w ocenie sytuacji i podejmowanie korzystnych dla siebie (i nieszkodzących innym) decyzji to trudna umiejętność, ale konieczna w życiu dorosłym; przez wykonywanie poleceń młody człowiek nie nauczy się podejmowania decyzji.

6.Docenianie (okazywanie szacunku): jest konieczne, aby nastolatek mógł wzmacniać swoją samoocenę i poczucie wartości, które warunkują odporność psychiczną.

Wsparcie ze strony dorosłych opiekunów

1.Słuchaj, ale nie narzucaj się z odpowiedzią, aby zrozumieć punkt widzenia nastolatka, bez oceniania w kategoriach „dobre-złe”.

2.Ustalaj zasady i reguły, wskazując na swoje oczekiwania, uwzględniając w ustaleniach potrzeby młodzieży.

3.Komunikuj się w języku Ja: “Chciałabym”, “Oczekuję”, “Myślę”, “Zależy mi”.

4.Unikaj doradzania, nakazywania, sugerowania; wzmacniaj poczucie sprawczości nastolatka.

5.Stawiaj granice, ale nie moralizuj, nie pouczaj, nie ironizuj, odwołuj się do ustaleń, uzgadniaj postępowanie, rozmawiaj o sytuacjach, w których dochodzi do łamania granic.

6.Pamiętaj, że trudne do zaakceptowania zachowania (np. podważanie Twojego autorytetu, negowanie ogólnie respektowanych zasad, krzyk, puszczanie głośnej muzyki itd.) związane są z poszukiwaniem siebie, nie są ukierunkowane personalnie.

7. Wspieraj w realizacji ustalonych działań.

8. Chwal za starania i chęci, nie tylko za efekty.

9. Okazuj cierpliwość, dojrzewanie trwa i jest trudne nie tylko dla Ciebie.

10.Wyrażaj swoją miłość i akceptację dziecka bez względu na jego zachowania, sukcesy lub ich brak.

Nie musi być trudno

O tym, jakie wyzwania pojawią się w okresie dorastania i ile ich będzie, decyduje wiele czynników. Gdy Twoje dziecko ma kilka lat, a Ty jesteś jego towarzyszem w poznawaniu świata: zachęcasz do samodzielności i wspierasz w podejmowaniu odpowiedzialności za swoje zachowania, podejmujesz rozmowy na każdy temat (także ten intymny, związany ze zmianami w ciele dziecka, które stopniowo się pojawiają), odpowiadasz na każde pytanie, to – być może w okresie dorastania – Twoje dziecko będzie mniej gwałtownie przeżywać to, co wydarzyć się musi. Będzie mieć wiedzę i nic je nie zaskoczy. A jeśli przestraszy się czegoś, Ty będziesz tym, kto je uspokoi, da poczucie bezpieczeństwa. Pamiętaj, że nastolatki to nowicjusze w dorosłości, popełniają błędy, ale jest to naturalny element nabywania wiedzy i umiejętności potrzebnych w dorosłym życiu. Ty możesz pomóc te błędy zrozumieć i wykorzystać jako podpowiedzi na przyszłość.

 

 21.02.2023r.                     O potrzebie przytulania.

W styczniu obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Przytulania. Dlatego warto się zastanowić, jak przytulanie wpływa na rozwój i edukację dziecka, a następnie tulić je bez końca!

Przytulanie to nie tylko wyrażanie uczuć, ale też świetny sposób na obniżanie stresu i kontrolę emocji. Odpowiedni kontakt fizyczny to ważny aspekt wychowania dziecka, bo pozwala zaspokoić jego potrzebę bezpieczeństwa psychicznego, a tym samym jego prawidłowy rozwój psychiczno-emocjonalny. Przytulanie jest szczególnie ważne w najmłodszych latach. Brak dotyku i tzw. głasków wywołuje obniżenie nastroju, zaburzenia emocjonalne i tzw. chorobę sierocą. Pamiętajmy jednak, że przytulanie bardzo pozytywnie wpływa na osoby w każdym wieku!

Podczas przytulania w naszym mózgu i ciele zachodzi szereg pozytywnych reakcji. Harmonizuje się rytm serca, normuje ciśnienie krwi i zmniejsza napięcie mięśniowe. Zwiększa się z kolei wydzielanie dopaminy, serotoniny i endorfin (co reguluje i poprawia stan emocjonalny), a także oksytocyny, która jest neurohormonem odpowiedzialnym między innymi za poczucie zaufania i przywiązanie. Przytulanie w odwrotny sposób działa na poziom kortyzolu (hormonu stresu), który wyraźnie się obniża.

Dla sukcesu procesu edukacji niezbędne jest zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka, a potrzeba poznawcza/wiedzy jest na szczycie tej piramidy.

Jednak by dziecko psychicznie rozwijało się prawidłowo i było gotowe na wyzwania, jakie na niego czekają w szkole, musi mieć zaspokojone potrzeby niższego rzędu, w tym także potrzebę bezpieczeństwa, miłości i przynależności. Deficyt w realizacji tych potrzeb wypiera bowiem potrzeby poznawcze i wpływa negatywnie na zachowanie. Dziecko, które nie czuje się kochane, nie jest przytulane, nie będzie w stanie uczyć się w tym samym tempie, co jego rówieśnicy. Warto częściej niż zwykle wspierać poczucie akceptacji u dziecka (także przez przytulanie) szczególnie wtedy, kiedy ma ono problemy w szkole, a nie tylko jako wyraz pochwały w przypadku otrzymania dobrej oceny.

Świętujmy Międzynarodowy Dzień Przytulania przez cały rok!